Tıp’ta Mecburi Hizmet Hakkında
Prof Dr. Uğur Derman
22 / 03 / 1986
Erdal İnönü’ye verildi.
Hekimlikte insan gücünün hizmet kademeleri üçtür;
1) Pratisyen hekim olarak
2) Uzman olarak
3) Eğitici olarak
Bugünkü durum:
Mezun olan herkes 2 yıl mecburi hizmet yapar, uzman olacaklar sınavla seçilir (Tüm mezunların %50-60’ı uzmanlığa girmektedir). Dört yıl uzmanlıktan sonra tüm uzmanlar 2 yıl deha mecburi hizmete gider. Akademik kariyere girecekler ansak bundan sone üniversiteye başvurur. Erkekler için arada 2 yıllık askerlik hizmeti de yapılır.
Sayısal bilgiler:
Tıp fakülteleri her yıl ortalama 4.000 mezun vermektedir. Mecburi hizmet hiymet sırasında ayda 100,000 TL civarında para ödenmektedir. Bu hizmet başlatılırken en önemli gerekçe olarak Sağlık bakanlığı 1.800 kadrosunun boş olduğunu göstermişti. Hizmet iki yıl olduğuna göre 8.000 pratisyen ile bu kadrolar taşmış, aynı yere 2-3 hekim tayin edilmiş veya gereksiz yeni kadrolar ihdas edilmiştir.
Uygulamanın yararları:
- Pratisyen mecburi hizmeti sayıya vurulsa %20 oranında yarar sağladı denilebilir. Alt yapı olmayışı gereğinden fazla yeni mezun oluşu, bu hizmet için ödenen para ile astarı yüzünden pahalıya getirmektedir,
- Uzmanlık kademesindeki mecburi hizmet ise çok yararlı olmaktadır,
Uygulamanın zararları:
Yukarıda belirtilen üç hizmet kademesinden üst basamaklara geçişi geciktirmektedir. Eğitimi bölerek, sürekliliği önlemektedir. Pratisyen kademesinde; verim düşük olduğundan mali külfet gereksiz yükselmektedir, Hekimin kişisel açıdan sosyal yaşantısını üç defa bölmektedir.
Uzman veya kariyerde hizmet verecekler için süre çok uzundur. Akademik kariyere en erken 33-34 yaşında başlanabilmektedir ve bu yolu seçeceklere önceki mecburi hizmetlerinin bir faydası yoktur. Bu yaşa kadar sosyal düzenini kurduğundan üniversitelere talep yok denecek derecede azalmıştır. Uzman olarak ikinci kademe mecburi hizmete giden hekimin muayenehane açma hakkı da olduğundan (Ayda 600,000- 1,500,000TL kazanabilmektedirler) bu konumdan sonra 100,000TL maaşla üniversiteye dönmesi beklenemez. Kaliteli başasistan kademesi bu gidişle 5 yıl sonra sıfıra inecektir.
En önemli bir olumsuzluk ta öğrenci pratisyen mecburi hizmetine; asistan, uzman mecburi hizmetine gideceğinden, eskiden olduğu gibi hocasına kendini beğendirme çabasını göstermemekte gerek öğrenci, gerekse asisten düşeyinde eğitim kalitesi düşmektedir,
Öneri:
Mecburi hizmet tek kademeye indirilmelidir. Mezun olan öğrenci yılda bir defa yapılacak uzmanlığa giriş sınavına girer, uzmanlık eğitimine başlar, kazanamayan pratisyen olarak mecburi hizmete başlar (Böylece bu devredeki kadrodan farla kaynak ta azaltılmış olur). Bir yıl sonraki sınavda başarı gösteren geriye kalan 1 yıllık hizmetini uzmanlıktan sonra öder. İlk girişte kazananlar uzmanlıktan sonra iki yıl mecburi hizmete gider. Ancak üniversite ve uzman yetiştiren kurumlar uzmanlık dalındaki ihtiyaca göre yetiştirdikleri uzmanın %10-20 kadarını seçebilirler. Bu uzmanlar mecburi hizmetlerini bu kurumlarda yaparlar. Bu uygulama eğitimin sürekliliği, çalışan hevesi, kaliteli başasistan sorunlarını çözer.
Ayrı bir görüş olarak iki yıllık mecburi hizmetin askerlik yerine sayılması da düşünülebilir. Gülhane Tıp fakültesi artık yeteri kader askeri hekim yetiştirmektedir.
Not:
1985 yılında fakültede başarılı öğrencilerin pratisyen mecburi hizmetinden muaf tutulmaları ile ilgili tasarının yanlışlığı:
Tıp uygulamalı bir daldır, Uygulamanın tam anlamıyla yapıldığı son yıl ise not değerlendirilmesi ile yapılmaz. Bu durumda daha çok teorik bilgilerdeki başarı notları muafiyet sağlayacaktır. Gerçekte başarılı hekim ve asistan adayı ayrı bir sınavdan geçmelidir. Nitekim not ortalaması en yüksek öğrenciler uzmanlığa giriş sınavında ve asistanlıkta her zaman en başarılı olamamaktadırlar,
Derman 